Pachira aquatica (watercacao of geldboom) is een groene, boomachtige kamerplant met grote samengestelde bladeren. Ze worden vaak voor betrekkelijk lage prijzen aangeboden in forse formaten, hoewel je ze ook ziet als zeer jonge, twijgachtige planten, van slechts enkele tientallen centimeters hoog. Hoe zorg je bij Pachira aquatica voor een goede groei, waar kun je ze kopen en waar moet je dan op letten? Dat en meer bespreken we in dit artikel in vier punten:
- Inleiding: wat is Pachira aquatica voor plant?
- Verzorging Pachira aquatica
- Pachira aquatica kopen: waar moet je op letten en waar kan het?
- Reacties (142)
1. Inleiding: wat is Pachira aquatica voor plant?
Pachira aquatica komt van nature voor in de tropische gebieden van Midden- en Zuid-Amerika, van het zuiden van Mexico tot in het noorden van Brazilië. De pachira groeit daar het liefste op plaatsen waar rivieren regelmatig buiten hun oevers treden (vergelijkbaar met onze uiterwaarden, hoewel die kunstmatig aangelegd zijn). Naast in dergelijke overstromingsgebieden komen pachira’s ook voor op andere natte plaatsen, zoals langs rivieroevers, in moerassen en in natte bergbossen. De Latijnse soortnaam, aquatica, refereert daaraan. Zie ook de afbeelding hierboven.
Overigens wordt een nauw verwante pachira, Pachira glabra, in de handel ook vaak onder de naam P. aquatica aangeboden. Pachira glabra ontwikkelt sneller een verdikte stam.
De pachira wordt over de gehele wereld in tropische gebieden aangeplant als sierboom. In de volle grond stellen deze planten betrekkelijk weinig eisen: een natte, tropisch warme standplaats is meestal afdoende. Je kunt pachira’s dan ook tegenkomen van in het zuiden van de VS tot in delen van Afrika en Azië.
De beide Nederlandse namen, watercacao en geldboom, hebben betrekking op de groeiwijze. De naam watercacao komt van de noten, die ter vervanging van cacao kunnen worden gebruikt, en ook wel worden geroosterd als kastanjes. De noten groeien in ovaalronde bruine vruchten. Ze kunnen tot wel 30 centimeter lang en enkele kilo’s zwaar worden. Zie ook de afbeelding hieronder.
De noten ontwikkelen zich uit aantrekkelijke, langwerpige bloemen. Dat zijn trouwens opvallende verschijningen: ze hebben tot 25 centimeter lange, gele bloembladeren, die zich openvouwen zoals een bananenschil. Zie ook de afbeelding bij het kopje Bloeiwijze verderop in dit artikel. Pachira’s zijn daarmee één van de grootstbloeiende boomsoorten ter wereld. Helaas kunnen de bloemen zich in de huiskamercultuur niet ontwikkelen.
De andere Nederlandse naam, geldboom, komt naar alle waarschijnlijkheid van de bladeren. Deze zijn namelijk handvormig gedeeld, vaak met vijf deelbladeren. In Azië, waar dit een zeer populaire kamerplant is, vertegenwoordigt het getal 5 de vijf elementen. Met deze bladvorm zouden de elementen in harmonie of evenwicht worden gebracht, waarmee de pachira een positieve uitwerking op de Feng Shui van de omgeving zou hebben. Dat wordt nog versterkt door de pachira met vijf planten tegelijk in een pot te stoppen (typisch met in elkaar gevlochten stammen, zoals in de eerste afbeelding in dit artikel). Deze plantwijze is ook in Nederland gepopulariseerd, hoewel het aantal stammetje hier kan variëren.
Ook voor mensen die zich niet zo bezighouden met dergelijke zaken zijn de bladeren het voornaamste aantrekkingspunt van de pachira. Deze kunnen, ook bij planten op huiskamerformaat, tot wel enkele tientallen centimeters lang en breed worden. Doordat ze net zoals de bladeren van een paardenkastanje geveerd zijn en bovendien aantrekkelijk lichtgroen gekleurd zijn, geven ze een ruimte op een prettige, niet te nadrukkelijke wijze een frisse groene sfeer. Ze staan daarbij op bladstelen die tot wel even lang als de bladeren kunnen worden, zodat de pachira een vrij doorzichtig, open model heeft. Het contrast met de lichtbruine, al op jonge leeftijd verdikte stam draagt daar nog aan bij.
Pachira aquatica kan in de huiskamer al vrij snel te groot worden. In de natuur kunnen ze uitgroeien tot forse, breed vertakte bomen van maximaal vijfentwintig meter hoogte.
2. Verzorging Pachira aquatica
Dit is een kamerplant die tamelijk weinig eisen stelt, maar het gaat toch betrekkelijk vaak mis bij de verzorging. Wellicht komt dat omdat veel aanbieders de pachira aanprijzen als een zeer sterke en gemakkelijke plant. Dat is helaas enigszins overdreven. Hieronder bespreken we hoe je deze kamerplant moet verzorgen, wat de meest voorkomende problemen zijn en hoe je daarmee om moet gaan.
2.1 Water geven
Het meest algemene probleem bij pachira’s is dat ze verkeerd water krijgen. Dat is eigenlijk ook geheel te verwachten, want er worden veel tegenstrijdige adviezen verstrekt. Deze verwarring is wellicht ontstaan door de Latijnse soortnaam, aquatica, of door de zeer natte natuurlijke groeiwijze waar die naam betrekking op heeft. In een pot is het echter niet de bedoeling om deze plant dezelfde behandeling te geven als in de volle grond (zoals dat overigens wel vaker het geval is).
Het belangrijkste is dat de plant vrij veel water wil (ondanks de verdikte stam), maar geen prijs stelt op langdurig natte voeten. Dat bereik je door de Pachira aquatica per gietbeurt redelijk veel water te geven, maar ook vrij lang te wachten met de volgende gietbeurt, zodat de grond tussentijds redelijk droog kan worden. Ook een goed doorlatende potgrond is van belang (zie het kopje Verpotten verderop in dit artikel).
Je kunt de pachira beter te droog dan te nat houden. Als hij te droog staat worden de bladeren bruin. Dat is gemakkelijk om te draaien door de watergift te verhogen. Als een Pachira aquatica te nat wordt zie je dat meestal door geel wordende bladeren, maar het komt regelmatig voor dat er dan ook al een deel van de wortels is afgestorven en/of dat er stamrot is opgetreden. Dat is meestal onomkeerbaar.
In de winter of op donkere plaatsen heeft de pachira beduidend minder water nodig dan ’s zomers in de zon.
2.2 Temperatuureisen
De pachira groeit het beste bij temperaturen tussen de 15 en 30 graden; het gehele jaar in de verwarmde woonkamer dus. Korte tijd worden temperaturen tot nabij het vriespunt verdragen, al zal hij dan wel het merendeel van zijn bladeren laten vallen.
Het is daarbij zaak om de watergift te matigen bij koude omstandigheden. De reden dat Pachira aquatica in het tropisch regenwoud niet gaat rotten in drassige, moerassige plaatsen is de tropische temperatuur. Daarentegen zijn natheid en koude beslist een slechte combinatie.
2.3 Standplaats
Pachira aquatica staat het liefste in zo licht mogelijke omstandigheden. Alleen directe zomerzon dien je te vermijden. Te fel licht uit zich door bruin verkleurende brandvlekken op de bladeren. Ze verdragen ook een donkere standplaats, maar dan zijn nieuwe bladeren kleiner. De uitgroei wordt bij te weinig licht sprieterig en iel, met lange stukken stengel tussen de verschillende bladeren.
Draai de plant regelmatig, want pachira’s hebben de neiging nogal naar het licht toe te groeien.
Een lage luchtvochtigheid wordt betrekkelijk goed verdragen, maar een standplaats naast een radiator is af te raden. De pachira krijgt onaantrekkelijke bruine punten bij een te droge lucht en is vatbaar voor spint. Het is dan verstandig om regelmatig te sproeien.
2.4 Voeding
Pachira’s hebben relatief weinig voeding nodig. Het is voldoende om in de zomermaanden elke maand universele vloeibare plantvoeding te geven. Het beste is dat twee keer zoveel verdund als de verpakking voorschrijft.
2.5 Verpotten
Verpot elke twee jaar. De pot hoeft amper groter te zijn. Indien je de pachira niet groter wilt laten worden, is het zelfs aan te raden dezelfde potmaat te nemen. Deze kamerplant heeft slechts een vrij kleine pot nodig. Vergelijk ook de pachira hierboven: de pot is voor zo’n forse boom allesbehalve riant, en toch heeft-ie het helemaal naar zijn zin.
Meer aarde zorgt bovendien voor een grotere kans op wortel- en stamrot door stagnerend water.
Gebruik een goed doorlatend, vrij voedselrijk mengsel, of gewoon standaard potgrond voor kamerplanten.
2.6 Snoeien
Pachira aquatica reageert uitstekend op snoeien. Dat komt goed uit, want deze kamerplant wordt bij een goede verzorging anders al snel te groot voor de huiskamer.
Licht snoeiwerk kan het hele jaar door, en dat is ook aan te raden. Een nimmer gesnoeide pachira ontwikkelt in de huiskamer uiteindelijk vaak een kale, onvertakte stam met helemaal bovenaan een kleine bladerkroon. Dat is niet erg aantrekkelijk. Door de pachira regelmatig te toppen (alleen de bovenste paar centimeter weg te knippen) zal hij veel regelmatiger vertakken en meer in de breedte dan in de hoogte groeien. Doe dat het liefste bij nieuwe uitgroei.
Steviger snoeien doe je bij voorkeur in het voorjaar, als de plant net uit begint te lopen. Een gezond groeiende pachira kan tot vrijwel aan de grond worden afgesnoeid. Neem een stevige snoeischaar of zelfs een scherpe zaag ter hand, want pachira’s verhouten snel. Een verdikte stam kun je het beste niet verder terugsnoeien dan tot boven de bolling.
De pachira kan zelfs als bonsai worden gehouden. Zorg dan wel voor een (zeer) kleine pot en laat de plant vaak vertakken om de bladgrootte in proportie te brengen met de rest van de plant.
Oude, lelijk geworden bladeren kun je het gehele jaar door afknippen. Het is ook mogelijk om bladeren af te breken, maar daar is soms verrassend veel kracht voor nodig. Als je niet oppast kun je daarmee een grote wond veroorzaken of zelfs de stengel breken.
Tip: als je graag een goed verdikte stam hebt, kun je de pachira beter een paar jaar vrijuit laten groeien en dan terugsnoeien, dan hem elk jaar te snoeien. Zo krijg je een veel betere diktegroei, en deze kamerplant reageert immers toch prima op fors terugsnoeien.
2.7 Vermeerderen
Pachira’s zijn vrij gemakkelijk op te kweken door ze te zaaien, maar de zaden zijn vrijwel niet beschikbaar. Daarenboven kan het een behoorlijke tijd duren voordat je een leuke plant krijgt uit zaad. Althans, in de huiskamer: in ideale omstandigheden kan een pachira in twee jaar namelijk uitgroeien tot een boom van drie of vier meter hoog! Zie ook de afbeelding hierboven.
In de huiskamer is dat echter niet zo. Een betere optie voor vermeerderen is stekken. Pachira aquatica laat zich zeer eenvoudig stekken. Onder goede omstandigheden kun je zelfs geheel verhoute stekken laten bewortelen. In de handel gebeurt dat zeer vaak. De plantjes met een korte, dikke verhoute stam en daarboven enkele toefjes jonge bladeren zijn een gemakkelijk te herkennen voorbeeld.
Zonder speciale maatregelen te hoeven nemen zul je thuis echter de beste resultaten behalen met een kopstek. Een lengte van 15 tot 20 centimeter is ideaal. De stek is het liefste halfverhout: neem bijvoorbeeld een stengel van vorig jaar die net begint met uitlopen. Laat maximaal één of twee bladeren zitten, doop de stek in stekpoeder en zet hem in licht vochtige zaai- en stekgrond. Doe een zakje over het geheel om de luchtvochtigheid te verhogen en zet de stek op een vrij warme, lichte plaats. Na enkele weken tot maximaal een paar maanden zullen stekken zo bewortelen.
2.8 Bloeiwijze
Pachira aquatica komt in de huiskamer niet tot bloei. En dat is eigenlijk best wel jammer, want pachira’s kunnen bloeien met bijzonder fraaie en opvallend grote bloemen, waarna zich de kastanjeachtige zaden vormen. Zie ook de afbeelding hierboven en de afbeelding in de Inleiding van dit artikel.
2.9 Ziektes en plagen
Pachira’s zijn vatbaar voor spint. Dat manifesteert zich eigenlijk altijd ten gevolge van een te lage luchtvochtigheid. Vaker vernevelen en/of de standplaats aanpassen zijn meestal voldoende om herhaling te voorkomen. Bij een zeer ernstige plaag een biologisch bestrijdingsmiddel volgens de aanwijzingen op de verpakking gebruiken.
2.10 Overige tips bij de verzorging
- Een pachira laat het gehele jaar door oude bladeren vallen, meestal slechts eentje per keer. Grootschalige bladval kan optreden door veranderingen, zoals een andere temperatuur, luchtvochtigheid of hoeveelheid licht. Dat is gewoonlijk van voorbijgaande aard. Als de bladeren eerst geel en slap worden komt dat door overbewatering (zie hierboven).
- ’s Winters weinig water geven kan ook tot bladval leiden. Dat is geen probleem voor de plant. Hooguit moet je in het voorjaar wat dieper terugsnoeien om niet al te lange kale takken te krijgen.
3. Pachira aquatica kopen: waar moet je op letten en waar kan het?
Pachira aquatica wordt vaak en veel aangeboden. Er zijn bonsais te koop en grote exemplaren tot ruim meer dan twee meter hoog. Ze worden vaak bij tuinwinkels en online aangeboden, en soms kun je ze zelfs bij bloemisten en supermarkten kopen. Er zijn eigenlijk geen speciale aandachtspunten bij het kopen. Het is namelijk altijd goed te zien of de pachira gezond is: mooie stevige, frisse en glanzend groene bladeren zijn alleen bij goed gezonde pachira’s aanwezig.
Tip: grote pachira’s zijn zelden helemaal goed afgehard. Ze zullen dus bij thuiskomt door de schok een heel aantal bladeren verliezen. Dat is van voorbijgaande aard. Het is niet nodig en ook niet aan te raden om speciale maatregelen te nemen hiertegen.
De keuze tussen een exemplaar met of zonder gevlochten stam is wellicht de meest significante. Zo’n Pachira ‘Twisted’ (zie de eerste foto in dit artikel) kan heel leuk zijn om te zien, maar de toekomstbestendigheid is meestal toch minder. Als de stammen dikker worden gaat het effect grotendeels verloren en kunnen ze elkaars sapstroom zelfs afsnoeren, en ver terugsnoeien is ook niet mooi. Anderzijds zijn pachira’s met gevlochten stammen meestal de goedkoopste soorten.
Pachira aquatica is overigens niet of amper giftig. Het schijnt zelfs dat naast de noten (zie de Inleiding van dit artikel) ook de bladeren wel worden gegeten, als bladgroente. Het is evenwel niet met zekerheid te stellen of de plant geheel veilig is, dus dat kunnen we niet aanraden. Er is te weinig bekend om te kunnen zeggen of de pachira wel of niet giftig is voor huisdieren zoals honden en katten.
Op dit artikel rust auteursrecht. Zonder onze toestemming is overnemen verboden.
