Calathea’s zijn bijzonder fraaie bladplanten. De diverse soorten hebben grote, veelkleurige bladeren met vele verschillende opvallende tekeningen en patronen. Het kan in de huiskamer echter wel een uitdaging zijn bij deze kamerplanten voor een goede groei te zorgen, want eigenlijk verblijven ze het liefste in een tropische kas. Hoe moet je calathea’s verzorgen, waar kun je ze kopen en waar moet je dan op letten? Dat en meer bespreken we in dit artikel in vier punten:
- Inleiding: wat is de calathea voor plant?
- Verzorging calathea
- Calathea kopen: waar moet je op letten en waar kan het?
- Reacties (129)
1. Inleiding: wat is de calathea voor plant?
Calathea is een plantengeslacht dat van nature voorkomt in de tropische gebieden van Zuid-Amerika. Deze planten staan bekend om hun opvallend gekleurde bladeren (en heel soms ook bloemen). Aan korte bladstengels, die direct uit de grond komen, prijken de ovale tot lancetvormige bladeren. Ze kunnen bij sommige soorten bijna een meter lang worden en staan vaak eerder verticaal (recht overeind) dan horizontaal, in tegenstelling tot de bladeren van veel andere planten. Niet dat we dat erg vinden. Het is juist extra decoratief, want bij veel calathea’s is de onderzijde van het blad anders gekleurd dan de bovenzijde.
Heel bijzonder aan deze planten is dat de gekleurde bladeren niet zijn ontstaan door vele tientallen jaren van zorgvuldige veredeling door gespecialiseerde kwekers. Dat is namelijk bij veel andere bonte kamerplanten wel het geval. Veel calathea’s die je hier in de winkel tegenkomt zijn geen kweekvormen, maar gewoon de oorspronkelijke soort, die ook precies zo in het tropisch oerwoud staat. En als het wel om cultivars gaat, zijn die meestal enkel geselecteerd op hun verzorging, niet op het uiterlijk.
Calathea’s hebben trouwens nog een bijzondere eigenschap: als het donker wordt, sluiten de bladeren zich een beetje. Dat effect is niet heel sterk, maar toch onmiskenbaar. Calathea’s worden daarom in het Engels ook wel prayer plants, bidplanten, genoemd.
1.1 Veel verschillende soorten calathea’s
Er zijn aardig wat verschillende soorten en cultivars verkrijgbaar. Hoewel de verzorging niet zo gek veel anders is van soort tot soort (zie ook het kopje Verzorging verderop in dit artikel), kan het uiterlijk des te meer verschillen. We bespreken hier een aantal van de meest algemeen aangeboden calathea’s.
Overigens hebben calathea’s niet echt een Nederlandse naam. De zebraplant is daar de enige uitzondering op. Enkele andere soorten worden soms verkocht als ‘pauwenplant’.
1.2 Calathea zebrina (zebraplant)
De bladeren van de zebraplant zijn lichtgroen met regelmatig geplaatste donkergroene strepen, die overdwars op de bladeren zitten. De onderzijde van de tot één meter lange bladeren is bleekgroen tot zilverachtig. Calathea zebrina heeft tamelijk lange bladstelen en produceert in huiskamercultuur zelden tot nooit bloemen.
1.3 Calathea musaica (synoniem: C. ‘Network’)
Deze zeer decoratieve calathea wordt terecht steeds vaker aangeboden. De vrij grote, pijlvormige tot ovaalronde bladeren glanzen namelijk niet alleen zeer fraai, maar worden bovendien gesierd met een zeer fraai patroon: op een donkergroene achtergrond tekent zich een netwerkachtig patroon af van regelmatige, lichtgekleurde blokjes. Overigens is de onderzijde van het blad bij deze soort vrij atypisch. Het is namelijk niet echt de moeite. Eigenlijk is het eenvoudigweg een vale kopie van de bovenkant, hetgeen nog wordt versterkt doordat het blad aan die kant ook niet glanst.
De planten kunnen bij een goede verzorging gaan bloeien. De helderwitte, enkele centimeters grote bloemetjes zijn best aardig om te zien, maar aangezien ze maximaal enkele centimeters boven het oppervlakte uitsteken vallen ze niet erg op. Zie ook de afbeelding hierboven.
Calathea musaica wordt door botanici ook wel C. bella genoemd. In de handel is de meer toepasselijke naam Calathea ‘Network’ veel gebruikelijker.
1.4 Calathea crocata
Calathea crocata is eigenlijk de enige calatheasoort die vooral wordt gekweekt vanwege zijn bloemen. Deze zijn dan ook erg fraai: tamelijk groot, duidelijk boven de plant uitstekend, met haast lichtgevend fel gekleurde oranje schutbladeren. Het blad is daarentegen weinig bijzonder, althans voor een calathea: bijna egaal gekleurd, diep donkerpaars van boven en licht paarsachtig rood van onderen. C. crocata blijft tamelijk klein, tot ongeveer 30 centimeter hoog.
Het is overigens nog niet heel gemakkelijk om deze soort in bloei te krijgen. De verzorgingstips die we verderop in dit artikel staan moeten zeer nauwgezet worden gevolgd, en een standplaats in een vensterbankkasje is eigenlijk een vereiste.
1.5 Calathea rufibarba
Deze soort heeft lange, smalle bladeren met een opvallende golfachtige rand. Ze zijn egaal gekleurd, lichtgroen tot grijsgroen van de bovenkant en dieprood van onderen.
1.6 Calathea warscewiczii
De bloemen van deze grootbladige soort zijn zeer opvallend: torenvormige, roosachtige witte bloemen. Helaas krijg je die zelden te zien in de huiskamer. De bladeren van C. warscewiczii zijn donkergroen met een witte band langs de middennerf in een onregelmatig zaagtandachtig patroon. De onderzijde van de bladeren is koraalrood.
1.7 Calathea orbifolia
De grote, ovaalronde bladeren van deze soort zijn licht- tot zilvergroen met regelmatige, donkergroene strepen. De strepen zijn afwisselend breed en smal. De bladeren van C. orbifolia zijn aan de onderzijde zeer licht groen, bijna wit.
1.8 Calathea ornata
Als C. orbifolia, maar het patroon op de iets minder brede bladeren is wat fijner geveerd. Daarbij heeft C. ornata een voor calathea’s bijzondere toevoeging: licht rode in plaats van groene bladeren.
1.9 Calathea roseopicta
Als C. ornata, maar met iets uitgesprokener rode en roze tinten. Ook heeft deze soort een smalle witte of roze omzoming met donkergroene bladrand. Zie ook de afbeelding bij het kopje Verzorging verderop dit artikel voor een totaalindruk van de groeiwijze. Er zijn diverse kweekvormen met meer rood in het blad, zoals C. roseopicta ‘Surprisestar’ (zie de afbeelding onder het kopje Inleiding eerder in dit artikel).
1.10 Calathea lancifolia
C. lancifolia heeft zeer fraaie, smalle bladeren die tot een halve meter lang kunnen worden. Ze hebben lichtgroene bladeren met een opvallend patroon van donkergroene, ovale tot rechthoekige vlekken aan weerszijden van de middennerf. De vlekken zijn afwisselend groot en klein, hetgeen een heel aardig effect geeft. De bladeren zijn van de onderkant bordeauxrood; de vlekken van de andere kant zijn vaag zichtbaar, omdat de bladeren ietwat doorschijnend zijn. De bladeren staan vaak vrijwel geheel rechtop. Zo is C. lancifolia al met al één van de fraaiere soorten.
Deze soort wordt ook regelmatig aangeboden onder de verouderde naam Calathea insignis.
1.11 Calathea makoyana
Deze calathea heeft eenzelfde patroon als C. lancifolia, maar de bladeren zijn zilvergroen tot olijfgroen en veel minder langwerpig, bijkans rond. Ook heeft deze plant nog een tweede patroon: zeer fijne, donkergroene lijntjes aan weerszijden van de middennerf. Daarbij is de bladrand vaak weer donkergroen. De onderzijde van de bladeren, die bij C. makoyana overigens veel minder rechtop staan, is zilverwit met hetzelfde patroon van nu roodpaarse vlekken. Helemaal aan het begin van dit artikel hebben we een afbeelding opgenomen waarbij je de groeivorm van C. makoyana goed kunt zien.
1.12 Calathea loeseneri
Net zoals C. crocata is dit een bloeiende calatheasoort. De bloemen zijn aantrekkelijk lichtroze met een lichter bloemhart. Ze kunnen bij een goede verzorging vrijwel het gehele jaar aan de plant verschijnen. Mocht dat niet gebeuren, dan zijn de bladeren trouwens ook behoorlijk aantrekkelijk: lichtgroen met een brede witgrijze streep langs de bladranden.
1.13 Calathea majestica
Een vrij grote soort met zeer opvallende, tamelijk langwerpige bladeren, die langs de nerven talrijke zeer fijne witte strepen hebben en aan de onderzijde bordeauxrood gekleurd zijn (zie ook de afbeelding bij het kopje Verpotten verderop in dit artikel). Bij de algemene kweekvorm Calathea majestica ‘Whitestar’ hebben de witte strepen een rozeachtige tint.
1.14 Kweekvormen
Naast al deze soorten zijn er ook nog diverse cultivars in de handel. Vaak is daarbij niet duidelijk van welke soort ze afstammen. In totaal zijn er vele tientallen, maar je ziet er slechts enkele met grote regelmaat:
- Calathea ‘Dottie’: een middelgrote soort met vrij ronde bladeren. De zeer donker groene bladeren hebben fijne paarse lijnen en een paarse rand. Waarschijnlijk is dit een cultivar van C. roseopicta.
- C. ‘Medaillon’: brede bladeren met een lichtgroene middennerf, die eenzelfde onregelmatig zaagtandachtig patroon heeft als C. warscewickzii. De bladeren van C. ‘Medaillon’ hebben verder nog een donkergroene en witte band en een groene bladrand; de onderzijde is koraalrood.
- C. ‘Surprisestar’ of ‘Surprise Star’: als C. ‘Dottie’, vaak wat kleiner. Zie de afbeelding onder het kopje Inleiding eerder in dit artikel.
- C. ‘Triostar’: dezelfde vorm als C. zebrina, maar met donkergroene bladeren met onregelmatige roomwitte vlakken en een fel donkerpaarse onderkant.
- C. ‘Wavestar’: als C. rufibarba, met dezelfde geribbelde smalle bladeren. De bovenzijde van de bladeren is bij C. ‘Wavestar’ echter donkergroen.
2. De verzorging van Calathea
Om maar direct met de deur in huis te vallen: calathea’s zijn geen gemakkelijke planten. Weliswaar prijzen sommige verkopers deze planten aan als zodanig, maar de meeste soorten calathea’s zijn in de praktijk alleen in een tropische kas eenvoudig te kweken. In de huiskamer kan het verzorgen een behoorlijke uitdaging zijn.
Dat wil echter niet zeggen dat je het niet moet proberen, want bij de juiste verzorging zijn dit langlevende, dankbare kamerplanten, die het met een beetje aandacht ook in de huiskamer goed kunnen uithouden. We bespreken hieronder waar je dan allemaal aan moet denken.
2.1 Water geven
Water geven is bij calathea’s geen sinecure. Te veel water zorgt voor rottende wortels, terwijl watergebrek de planten al snel fataal kan worden.
Het beste staan calathea’s in vrij vochtige, maar beslist niet natte grond. Dat bereik je het gemakkelijkste door gelijkmatig en regelmatig water te geven, telkens in kleine beetjes tegelijk. Dat komt er vaak op neer dat je meerdere malen per week water moet geven in de zomer of in warme omstandigheden, en ééns per week in de winter. Tip: watergebrek kun je dikwijls herkennen doordat de bladeren opkrullen (hoewel het soms ook komt door veel te droge lucht).
Het liefste krijgt deze kamerplant handwarm, kalkarm water.
2.2 Temperatuureisen
Dit zijn van oorsprong tropische planten. De minimumtemperatuur mag niet onder de 15, liefst zelfs niet onder de 18 graden uitkomen. Overdag is de temperatuur dan idealiter een graad of 25.
Het merendeel van de cultivars in de handel is trouwens minder kwetsbaar voor lage temperaturen. Dat betekent echter alsnog een minimumtemperatuur van 10 tot 12 graden.
2.3 Standplaats
Zet calathea’s in de schaduw of halfschaduw. Planten met weinig groen op de bladeren hebben wat meer licht nodig. Vermijd volle zon, want dat zorgt voor bruine plekken op de bladeren.
Minstens zo belangrijk is hoge luchtvochtigheid. Een plaats naast de radiator is af te raden, en een plek op de vensterbank boven de radiator kan een calathea in korte tijd fataal worden. De planten groeien het beste in een kamerkasje. Of zet de plant met waterschaal en al op een omgekeerde waterschaal, die op zijn beurt weer in een zeer brede waterschaal staat. Als je een laagje water in de onderste schaal giet staat de plant boven het water, terwijl de wortels niet voortdurend in het water staan – calathea’s hebben immers het beste geen natte voeten.
Het is ook goed om zeer regelmatig te sproeien. Pas alleen erg op met hard water, want kalkvlekken kunnen bijzonder hardnekkig zijn op de fraaie bladeren. Beter is om met regenwater te sproeien, of gedemineraliseerd water.
Voorkom daarnaast beslist dat de planten in de tocht staan.
2.4 Voeding
Hoewel calathea’s in een tropische kas een enorme groeikracht vertonen, zijn het in de huiskamer gewoonlijk trage groeiers. Bovendien zijn ze gevoelig voor zouten in de bodem; een te hoge concentratie leidt snel tot bruine punten. Geef ze daarom alleen wanneer ze in de groei zijn wat voeding. Gewone vloeibare voeding voor bladplanten is prima. Tweewekelijks een dosis volstaat, liefst wat meer verdund dan de verpakking voorschrijft. Als een calathea spichtig uitgroeit, kun je voeding het beste geheel achterwege laten.
2.5 Verpotten
Het is bij calathea’s enkel nodig om te verpotten als ze uit hun pot barsten, of anders elke paar jaar. Verpot in de lente. Het is meestal niet nodig om de calathea in een veel grotere pot te verplanten. Als je dit toch doet, vult de plant de pot uiteindelijk volledig. Calathea’s zijn in de natuur enthousiaste bodembedekkers, en bij een goede groei wordt dat ook in de huiskamercultuur vrij snel duidelijk.
Als de plant te groot is geworden of lelijk is uitgegroeid, is dit een uitgelezen kans om hem te verjongen. Scheur de kluit in stukken en herplant alleen de mooiste. Ook kun je zo de plant vermeerderen. Zorg dat elk deel minstens vier of vijf bladeren heeft.
Er is niet noodzakelijkerwijs speciale potgrond nodig, zolang het mengsel maar goed doorlatend en vrij voedselrijk is. De planten groeien het beste als de grond dan ook nog eens licht zuur is. Standaard potgrond voor kamerplanten is voor de meeste calathea’s goed genoeg.
2.6 Snoeien
Lelijk geworden bladeren kun je wegsnoeien, net als uitgeknipte bloemen. Te grote planten maak je het beste kleiner door de kluit te delen (zie het kopje Verpottenhierboven).
2.7 Vermeerderen
Calathea’s worden vermeerderd door het delen van de kluit; zie het kopje Verpotten hierboven.
2.8 Bloeiwijze
Deze planten kunnen bloeien, en in het geval van bijvoorbeeld Calathea crocata kan dat ook nog eens heel mooi zijn. Er is geen betrouwbare manier om ze in bloei te krijgen, anders dan een optimale verzorging; de planten hebben bijvoorbeeld geen rustperiode.
2.9 Ziektes en plagen
Calathea’s zijn gevoelig voor rot, zoals we hierboven al hebben beschreven.
Verder hebben deze kamerplanten bij tijd en wijle last van diverse insecten en plaagdieren. Dat komt meestal doordat ze niet ideaal staan. Omdat het nu eenmaal niet zo goed mogelijk is om in de huiskamer een tropisch regenwoud na te bootsen, is de oorzaak niet eenvoudig aan te pakken. Zolang je regelmatig controleert of de planten last hebben van plagen is symptoombestrijding ook prima.
Enkele veelvoorkomende insectenplagen:
- Spint. Wordt vooral veroorzaakt door droge lucht.
- Wolluis en wortelwolluis. Meestal geen eenduidige oorzaak.
- Schildluis: idem.
Je kunt deze insecten het beste bestrijden met een biologisch bestrijdingsmiddel, volgens de aanwijzingen op de verpakking.
2.10 Overige tips bij de verzorging
Calathea’s uiten hun ongenoegen over een minder geslaagde verzorging op diverse manieren. Een kort overzicht van enkele algemene problemen en hun oorzaken:
- Omkrullende bladeren en bruine punten worden veroorzaakt door droogte en/of door te lage luchtvochtigheid.
- Gele bladeren: insectenplagen.
- Slap hangende en omvallende bladeren: wortelrot. (Soms: koudeschade.) Tip: foutjes bij het gieten uiten zich vaak eerst bij nieuwe bladeren die net opkomen of zich aan het ontvouwen zijn. Als die geel of bruin worden en omvallen heb je te veel water gegeven. Door goed op zo’n eerste signaal te letten kun je echte problemen, zoals wortelrot, voorkomen.
3. Calathea kopen: waar moet je op letten en waar kan het?
Calathea’s zijn op veel plaatsen verkrijgbaar. Laat planten die buiten worden uitgestald bij temperaturen onder de 10 tot 12 graden staan, en kies enkel exemplaren met gaaf, stevig blad zonder bruine punten of omgekrulde bladeren.
Indien je een bloeiende calathea koopt, is het verstandig even te bedenken of je de plant zonder bloemen ook zou kopen. De kans is namelijk groot dat dit de laatste keer is dat je de plant ziet bloeien, daar de condities in de huiskamer nu eenmaal niet ideaal zijn voor deze tropische plantensoort. Je hoeft trouwens geen rekening te houden met kwetsbare huisgenoten als je een calathea gaat kopen. Voor zover ons bekend is, is deze kamerplant niet giftig voor mensen. Calathea’s zijn ook niet giftig voor katten, honden en andere huisdieren.
Op dit artikel rust auteursrecht. Zonder onze toestemming is overnemen verboden.
