Ficus lyrata (vioolbladplant) is een kamerplant met zeer grote bladeren, die vooral opvallen door de vorm. Ze lijken namelijk sterk op violen, met een vrij smal begin dat breed uitloopt. Ficus lyrata staat daarom in Nederland ook wel bekend als vioolbladplant. De vioolbladplant heeft voor een ficus redelijk hoge eisen aan de verzorging, maar het is nog steeds een vrij gemakkelijke kamerplant. Hoe zorg je bij Ficus lyrata voor een goede groei, waar kun je ze kopen en waar moet je dan op letten? Dat en meer bespreken we in dit artikel in vier punten:
- Inleiding: wat is de Ficus lyrata voor plant?
- Verzorging Ficus lyrata
- Ficus lyrata kopen: waar moet je op letten en waar kan het?
- Reacties (128)
1. Inleiding: wat is Ficus lyrata voor plant?
Deze ficus wordt gehouden om zijn enorme bladeren, die tot wel een halve meter lang kunnen worden. De mat glanzende tot dof groene bladeren zijn vrij stevig, hebben een golvende bladrand en enkele duidelijk zichtbare lichtgroene tot witte nerven, die aan de bovenkant van het blad verdiept liggen en aan de onderkant juist uitsteken. De bladeren vallen echter vooral op door hun kenmerkende vioolvorm, die Ficus lyrata in Nederland de naam vioolbladplant heeft bezorgd. (Het Latijnse lyrata heeft daar trouwens ook betrekking op; het betekent zoveel als ‘lier- of luitvormig’.)
In de huiskamer zijn dit slungelig uitgroeiende planten. De wiebelige, vrij dunne takken groeien zelden echt recht en versterken dat beeld zo. Ze hebben in het algemeen een losse, amper vertakte groeivorm. Ze worden daarom al snel te groot voor de huiskamer, ondanks het vrij lage groeitempo.
Opmerkelijk genoeg zijn vioolbladplanten in de natuur relatief klein, althans voor een tropische ficussoort. De bomen worden maximaal ongeveer 20 meter hoog, maar gewoonlijk amper meer dan de helft. Daarbij groeien ze meestal breed uit, tot wel even breed als lang. Zie ook de afbeelding hierboven.
Ficus lyrata komt van nature voor in West-Afrika, van Liberia tot aan Gabon, waar de plant in de tropische regenwouden groeit. Het is een tuinplant in veel andere (sub)tropische gebieden, maar hij is nergens verwilderd. Dat komt doordat er voor de voortplanting één specifiek soort wesp benodigd is, die nergens anders voorkomt dan in enkele West-Afrikaanse landen. En in vegetatieve vermeerdering blinkt Ficus lyrata niet uit, in tegenstelling tot een aantal andere soorten uit het geslacht Ficus.
1.1 Andere soorten: Ficus lyrata ‘Bambino’
De vioolbladplant is door zijn grootte en door de slordige groeiwijze niet voor elk interieur geschikt. Er zijn diverse cultivars ontwikkeld met een bossigere, compactere groei. In Nederland wordt er één in het bijzonder aangeboden, wellicht omdat deze ook in Nederland is ontdekt: Ficus lyrata ‘Bambino’. Deze heeft onder meer wat kleinere bladeren, veel minder afstand tussen nieuwe bladeren aan de stam (met als bijeffect een minder snelle hoogtegroei), en bladeren die dichter bij de stam staan, zodat de plant er minder open uitziet qua model.
Er zijn nog enkele andere soorten met vergelijkbare kenmerken beschikbaar, zoals:
- Ficus lyrata ‘Compacta’;
- Ficus lyrata ‘Little Fiddle’; en
- Ficus lyrata ‘Suncoast’.
2. Verzorging Ficus lyrata
De vioolbladplant is een vrij gemakkelijke kamerplant, maar hij is wel kwetsbaarder voor verwaarlozing dan andere ficussen. Het is althans sneller te zien: slechts enkele afgevallen bladeren slaan al snel een behoorlijk gat in het model van deze soort. In de juiste omstandigheden zijn dit echter lang levende kamerplanten, die vaak alleen de deur uitgaan omdat ze te groot zijn geworden. We bespreken hieronder de belangrijkste aandachtspunten bij de verzorging.
2.1 Water geven
Deze kamerplant heeft niet erg veel water nodig. Het beste kun je de grond gelijkmatig licht vochtig houden. Geef dus niet te veel water in één keer, maar liever regelmatig kleine beetjes. De grond mag tussen gietbeurten best een beetje uitdrogen, maar omgekeerd is deze plant wel gevoelig voor langere periodes van natte aarde. In de winter is het verstandig om de watergift te matigen.
Gele, hangende bladeren zijn een teken van overbewatering. Als je structureel te weinig water geeft reageert Ficus lyrata daarop door meerdere bladeren tegelijkertijd af te werpen. Daarbij zullen ze eerst bruin verkleuren, net zoals dat met oudere bladeren gebeurt. (Tip: dat is hiervan te onderscheiden omdat dat dan meestal is met slechts één blad per keer.)
2.2 Temperatuureisen
De vioolbladplant heeft liever geen temperaturen lager dan 12 graden Celsius, en het beste zet je ze op een plaats waar het minimaal 15 tot 18 graden is. Dat betekent dus het gehele jaar door in de verwarmde huiskamer.
De maximumtemperatuur is niet speciaal van belang; Ficus lyrata groeit optimaal als de temperatuur overdag uitkomt tussen de 22 en 30 graden.
2.3 Standplaats
Deze plant heeft een vrij hoge lichtbehoefte. Het beste zet je hem zo licht mogelijk, waarbij hooguit de felste middagzon vermeden hoeft te worden. Kleiner wordende bladeren en spichtige uitgroei duiden op een te donkere standplaats. Draai Ficus lyrata elke paar maanden om onevenwichtige of scheve groei te voorkomen.
Vioolbladplanten zijn redelijk goed bestand tegen droge lucht, maar staan er het fraaiste bij als de luchtvochtigheid hoog is. Vermijd een plaats naast de radiator, vernevel bij voorkeur regelmatig en zet de plant niet in koude tocht.
2.4 Voeding
Ficus lyrata heeft eigenlijk niet echt voeding nodig. Je kunt elke paar maanden een dubbel verdunde dosis universele vloeibare plantvoeding geven. Als de plant lang niet is verpot of bij een heel goede groei kan het wat vaker. ’s Winters geen voeding geven.
2.5 Verpotten
Hoewel Ficus lyrata behoorlijk veel wortels kan ontwikkelen, groeien ze het beste in een redelijk bescheiden pot. Een extra voordeel is dat de vioolplant zo minder snel natte voeten door stagnerend water krijgt. Het beste kun je elke twee jaar in de lente verpotten. Standaard potgrond is prima, of anders een goed doorlatend maar toch vrij voedselrijk mengsel.
Als verdere groei ongewenst is kun je het beste geen grotere pot meer nemen. Verpot dan om de drie tot vijf jaar en verwijder een stuk van de wortels, zodat je toch wat nieuwe aarde kunt geven.
Tip: neem een flink zware pot of anders een stevige ompot, want Ficus lyrata heeft de neiging om topzwaar te worden, hetgeen nog versterkt wordt doordat ze zelden echt recht omhoog groeien.
2.6 Snoeien
Deze kamerplant reageert prima op snoeien, en het is dan ook zeker aan te raden dat regelmatig te doen. De losse groei kan zo beter worden gecontroleerd, en je kunt voorkomen dat de plant te groot wordt voor de huiskamer. Tevens kun je Ficus lyrata middels snoeien prima tot vertakken dwingen; uit zichzelf groeien ze niet zelden uit tot een lange, kale stam met een kleine, relatief volle kroon. Enig onderhoud op dit punt is dus noodzakelijk.
De eenvoudigste manier om dit te doen is door nieuwe uitgroei regelmatig te toppen. Zodra zich nieuwe bladeren ontwikkelen knip je dan de bovenste paar centimeter van de tak weg. Het is ook mogelijk om deze plant dieper terug te snoeien. Doe dat idealiter in de lente, als de plant net begint met uitlopen, zodat hij zich zo snel mogelijk herstelt. Voor verhoute takken moet je een stevige takkenschaar of scherpe zaag achter de hand houden. Als je er met je snoeimes niet doorheen komt, moet het in tweede instantie alsnog mogelijk zijn een mooie, rechte (zaag)snede te maken.
Let op: het sap kan bij inslikken giftig zijn, en het kan een allergische reactie veroorzaken bij contact met de huid. Draag dus handschoenen bij snoeiwerkzaamheden.
2.7 Vermeerderen
Vermeerderen is mogelijk uit zaad, maar dat is zelden beschikbaar. Daarnaast kun je Ficus lyrata stekken, maar dat is in de huiskamer vaak lastig. Je kunt zowel een kopstek als een halfverhout middenstuk nemen. Beide soorten stekken eisen een bodemwarmte van minimaal 25 graden, hoge luchtvochtigheid (dus bijvoorbeeld een plastic zak om het geheel) en vooral veel geduld. Gebruik standaard zaai- en stekgrond, haal de stekken door stekpoeder en laat enkel de bovenste twee bladeren zitten. Veel indirect licht is het beste.
2.8 Bloeiwijze
Ficus lyrata bloeit in het binnenste van de kleine, groene vijgen; zie ook de afbeelding hierboven. Deze vijgen zullen in de huiskamer helaas niet verschijnen.
2.9 Ziektes en plagen
Dit zijn vrij sterke planten, die nauwelijks last hebben van specifieke ziektes of plagen. Soms treedt aantasting op door schildluis of spint. Bestrijd dat met een biologisch bestrijdingsmiddel volgens de aanwijzingen op de verpakking. Er is bij zoiets zelden een eenduidige oorzaak aan te wijzen, maar de meeste gevallen komen in meerdere of mindere mate door een te lage luchtvochtigheid.
2.10 Overige tips bij de verzorging
- De vioolbladplant reageert als een typische ficus op verstoringen: door veel blad te laten vallen. Dat kan bijvoorbeeld gebeuren door de plant te verplaatsen naar lichtere of juist donkerdere omstandigheden, of een verandering van luchtvochtigheid en/of temperatuur. Zo’n schok komt ook veel voor vlak nadat je een nieuwe ficus hebt gekocht. De verhuizing van de verwarmde kas naar de woonkamer veroorzaakt vaak bladverlies. Dat is echter haast altijd van voorbijgaande aard. Afwachten is beter dan ingrijpen. Verpotten, snoeien en dergelijke zaken zijn immers slechts verdere verstoringen.
- De bladeren worden snel dof door stof. Dat kun je eraf sproeien (liefst met kalkarm water, om vlekken te voorkomen), maar in de meeste gevallen is het simpeler om het er simpelweg af te vegen met een vochtige doek. De meeste planten zijn immers te groot om gemakkelijk te verplaatsen en ze hebben bovendien weinig bladeren.
- Sommige planten vertonen van nature de neiging om wat te gaan hangen. Als de takken nog niet verhout zijn kun je ze eenvoudig opbinden. Na het verhouten behouden de takken dan die vorm.
3. Ficus lyrata kopen: waar moet je op letten en waar kan het?
De vioolbladplant is op vele plaatsen te koop. Er zijn geen speciale aandachtspunten bij het kopen. Wees erop bedacht dat planten die in een tropische kas te koop zijn soms niet of onvoldoende zijn afgehard. Ze zullen dan bij thuiskomst veel bladeren verliezen. Dat leidt zelden of nooit tot blijvende schade, maar kan wel heel teleurstellend zijn als je er geen rekening mee had gehouden.
Let altijd even goed op of je de soort zelf of een kweekvorm te pakken hebt. Omdat die vooral qua groeivorm verschillen is dat niet altijd evident.
Alle delen van de plant zijn (licht) giftig bij inslikken en het plantsap kan een allergische reactie veroorzaken bij direct contact met de huid. Verder is Ficus lyrata giftig voor huisdieren, zoals honden en katten.
Op dit artikel rust auteursrecht. Zonder onze toestemming is overnemen verboden.
En goed dat je zo scherp kijkt. Dergelijke druppels kunnen wijzen op een besmetting van luis…
